Blog honetan gelan emandako material guztiak bilduko dira gaiak hobeto lantzeko
sábado, 26 de diciembre de 2015
jueves, 10 de diciembre de 2015
martes, 1 de diciembre de 2015
martes, 17 de noviembre de 2015
jueves, 12 de noviembre de 2015
BURDINBIDEEN LEGE OROKORRA (1855)
Aztertuko dugun testua 1855eko lege bat da , Espainiako trenbide sarearen inguruko gaiak tratatzen dituena.
Testu historiko bat da eta honako hau nahiko argi geratzen da lehen mailako iturria delako, "Gaceta de Madrid" egunkarian publikatutakoa eta Espainian trenbide sarea eraikitzearekin erlazionatuta dagoelako.
Batez ere, dokumentu juridiko-ekonomikoa da. Juridikoa lege batzuk dituelako eta ekonomikoa burdinbidea eraikitzeko kapitalari buruz mintzatzen delako.
Gorteek idatzi zuten baina Isabel IIak eta Francisco de Luxan, Sustapen ministroak, sinatzen dute. Egilea, ondorioz, kolektiboa da ( momentu horretan gobernu aurrerakoia zegoen). Helburu nagusia eraikitzeko kapitala bilatzea da eta horregatik hartzaile garrantzitsuenak enpresak, atzerria eta biztanleak dira.
Agirian ematen den gai nagusia trenbidea eraikitzeko kapitala da, baina beste gauza batzuei buruz hitz egiten du. Hemen, 6 artikulu daude, baina gutxienez 30 artikuluz osatutako legea dela esan dezakegu.
4. artikuluan trenbideen eraikuntza gobernuak eta enpresek daukatela ezartzen da baina 6. artikuluan gehitzen denez, hauek (enpresek) ez dutela eraikitzeko baimenik izango emakida eskatzen ez badute lehenengo.
8. et 19. artikuluek, batez ere kapitalari buruz hitz egiten dute. 8.ean adierazten denez, trenbideak eraikitzeko funts publikoaren laguntza jaso daiteke, izan ere zerbitzu orokorra izango da; baina kapital hori lortzeko interesa bermatuz, obrak egikaratuz...
19.artikuluan gainera argi geratzen da atzerritik edozein modutan mailegua ekarriz gero garrantzi handikoa omen da gerran bagaude ere diru hori ordaintzea. Nahitaezkoa da maileguaren ordaina.
20.artikuluan burdinbideak eraikitzen dituzten langileek edo enpresek dituzten eskubideak ezartzen dira. Trenbidea pasatzen den lekuetan lehengaiak lortzeko, harrobiak eraikitzeko eta bertan animaliak jaten emateko eskubidea daukate. Gainera, onurak ere enpresentzat daitezke eta atzerritik ekarritako lehengaiek ez dutela zergarik ordaindu behar.
Azkenik, 30. artikuluan trenbidearen zabalera ezartzen da.
Biurteko aurrerakoian (1854-1856) Espartero Espainiara itzuli zenean, aldaketarako momentua izan zen. Neurri aurrerakoi asko ezarri ziren eta inoiz publikatu ez zen oso konstituzio aurrekoia idatzi egin zen. Hala ere, momentu hartako esanguratsuena kapitalismoa bultzatzea izan zen. Horretarako Banku legea, Espainiako Bankua, eta azkenik, Trenbide Legea publikatau zen.
Burdinbideak eraikitzearen nahia Europarekiko nahiko gaizki kokatuta egotea izan zen. Industria iraultza maila trenbide sareak markatzen zuen eta horregatik bat eraikitzea erabaki zen. Hala ere guztiz ere, gauza batzuk gaizki egin zituzten. Lehenik eta behin, atzerriko lehengaiak ekartzea ez zen ideia ona izan, horrela Espainiako industria ( metalurgia, batez ere) ez zelako garatu. Gainera, zerga garraioa ez ordaintzea langile askok interes pertsonalentzako erabili zuten. Gero Europan baino trenbide zabalagoa eraikitzea izan zen. Honetarako aitzakia nagusia segurtasuna izan zen, trenean inbaditzera etor ez zitzaten. Gainera kapital guztia gero zor zioten beste herrialdeei.
Azken erabaki txarra diseinu erradiala egitea izan zen. Hau erabaki politikoa izan zen, batez ere, gobernu zentralistarekin bat zetorrelako.
Esan beharra ez badago Espainia hori eta gero ez zela asko modernizatu, baina oso garrantzitsua izan zen modernizatzeko lehen saikera izan zelako. Testu honek ondo isladatzen du Europarekiko atzerakada, izan ere, han Industria Iraultzarekin zeuden bitartean, hemen oraindik geure arten gudan ari ginen. Laburki esanez, testu honek gaur egun arte iritsi diren ondorioak izan zituen (trenbideak oraindik zabalagoak dira) eta kapitalismoa bultzatzeko aukera ona izan zen, nahiz eta penagarria izan lehen aipatutako arazoak sortzea.
Ainhoa Sánchez.
Testu historiko bat da eta honako hau nahiko argi geratzen da lehen mailako iturria delako, "Gaceta de Madrid" egunkarian publikatutakoa eta Espainian trenbide sarea eraikitzearekin erlazionatuta dagoelako.
Batez ere, dokumentu juridiko-ekonomikoa da. Juridikoa lege batzuk dituelako eta ekonomikoa burdinbidea eraikitzeko kapitalari buruz mintzatzen delako.
Gorteek idatzi zuten baina Isabel IIak eta Francisco de Luxan, Sustapen ministroak, sinatzen dute. Egilea, ondorioz, kolektiboa da ( momentu horretan gobernu aurrerakoia zegoen). Helburu nagusia eraikitzeko kapitala bilatzea da eta horregatik hartzaile garrantzitsuenak enpresak, atzerria eta biztanleak dira.
Agirian ematen den gai nagusia trenbidea eraikitzeko kapitala da, baina beste gauza batzuei buruz hitz egiten du. Hemen, 6 artikulu daude, baina gutxienez 30 artikuluz osatutako legea dela esan dezakegu.4. artikuluan trenbideen eraikuntza gobernuak eta enpresek daukatela ezartzen da baina 6. artikuluan gehitzen denez, hauek (enpresek) ez dutela eraikitzeko baimenik izango emakida eskatzen ez badute lehenengo.
8. et 19. artikuluek, batez ere kapitalari buruz hitz egiten dute. 8.ean adierazten denez, trenbideak eraikitzeko funts publikoaren laguntza jaso daiteke, izan ere zerbitzu orokorra izango da; baina kapital hori lortzeko interesa bermatuz, obrak egikaratuz...
19.artikuluan gainera argi geratzen da atzerritik edozein modutan mailegua ekarriz gero garrantzi handikoa omen da gerran bagaude ere diru hori ordaintzea. Nahitaezkoa da maileguaren ordaina.
20.artikuluan burdinbideak eraikitzen dituzten langileek edo enpresek dituzten eskubideak ezartzen dira. Trenbidea pasatzen den lekuetan lehengaiak lortzeko, harrobiak eraikitzeko eta bertan animaliak jaten emateko eskubidea daukate. Gainera, onurak ere enpresentzat daitezke eta atzerritik ekarritako lehengaiek ez dutela zergarik ordaindu behar.
Azkenik, 30. artikuluan trenbidearen zabalera ezartzen da.
Biurteko aurrerakoian (1854-1856) Espartero Espainiara itzuli zenean, aldaketarako momentua izan zen. Neurri aurrerakoi asko ezarri ziren eta inoiz publikatu ez zen oso konstituzio aurrekoia idatzi egin zen. Hala ere, momentu hartako esanguratsuena kapitalismoa bultzatzea izan zen. Horretarako Banku legea, Espainiako Bankua, eta azkenik, Trenbide Legea publikatau zen.
Burdinbideak eraikitzearen nahia Europarekiko nahiko gaizki kokatuta egotea izan zen. Industria iraultza maila trenbide sareak markatzen zuen eta horregatik bat eraikitzea erabaki zen. Hala ere guztiz ere, gauza batzuk gaizki egin zituzten. Lehenik eta behin, atzerriko lehengaiak ekartzea ez zen ideia ona izan, horrela Espainiako industria ( metalurgia, batez ere) ez zelako garatu. Gainera, zerga garraioa ez ordaintzea langile askok interes pertsonalentzako erabili zuten. Gero Europan baino trenbide zabalagoa eraikitzea izan zen. Honetarako aitzakia nagusia segurtasuna izan zen, trenean inbaditzera etor ez zitzaten. Gainera kapital guztia gero zor zioten beste herrialdeei.Azken erabaki txarra diseinu erradiala egitea izan zen. Hau erabaki politikoa izan zen, batez ere, gobernu zentralistarekin bat zetorrelako.
Esan beharra ez badago Espainia hori eta gero ez zela asko modernizatu, baina oso garrantzitsua izan zen modernizatzeko lehen saikera izan zelako. Testu honek ondo isladatzen du Europarekiko atzerakada, izan ere, han Industria Iraultzarekin zeuden bitartean, hemen oraindik geure arten gudan ari ginen. Laburki esanez, testu honek gaur egun arte iritsi diren ondorioak izan zituen (trenbideak oraindik zabalagoak dira) eta kapitalismoa bultzatzeko aukera ona izan zen, nahiz eta penagarria izan lehen aipatutako arazoak sortzea.
Ainhoa Sánchez.
lunes, 9 de noviembre de 2015
BIDEO-LABURPENA
viernes, 6 de noviembre de 2015
miércoles, 4 de noviembre de 2015
PERTSIARREN MANIFESTUA
1.- SAILKAPENA
Testu historikoa, gertaera batekin zuzenean lotuta dagoelako, garai horretan idatzi zelako. Lehen mailako iturria.
GAIA: Politikoa, manifestua delako eta Espainiako politika nola antolatuta zegoen esaten duelako.
2.- INGURUA
EGILEA: Ditutau absolutista batzuek idatzi zuten. Haien ideologiaaren oinarriak: erregeak boperte guztiak edukitzea ( monarkia absoltua), estamenduzko gizartea eta prentsa askatasunik ez egotea ziren.
HARTZAILEA: Fernando VIIari zuzenduta dagoen manifestua da eta Cadizeko Gorteek indargabetu zituzten absolutismo monarkikoa berrezartzeko idatzi zen. Dokumentu pribatua da.
KOKAPENA ESPAZIOAN ETA DENBORAN: Manifestu hau 1814. urtean idatzi zen. Urte horretan Fernando VIIak Frantzian 6 urtetan bahituta egotetik, Espainiara itzuli zen, absolutismoa berrezartzearen proposamenarekin.
3.- ANALISIA
Testu honetan garrantzitsuak diren "hainbat hitz esaten dira". Alde batetik Cadizeko Gorteak, erregeak aholkuak jasotzeko egin zen erakundea: 1812.urteko konstituzioa, Cadizeko Gorteetan burututako konstituzio aurrekoia; eta monarkia absolutua, erregeak botere guztiak edukitzea, mugarik gabe. Haiek monarkia absolutua ezarri nahi zuten, Gorteek kontuan hartu behar zuten desegokitasunak esaten zituztela eta konstituzioa bertan behera utzi nahi zuten. Bestetik, diputatu horiek esaten zuten, erregea bahituta zegoen bitartean, ez zirela egon eginkizun kaotikoak.
4.- IRUZKINA
Manifestu hau, absolutismoa berrezartzearen prozesuaren hasieran idatzi zen. Seiurteko absolutistaren garaiaren hasieran. 1814. urtean, Fernando VII.aren itzulera geratu eta gero. Hori geratau baino lehen, liberalek gobernua irabazi zutenez eta hori mesede egiten ez dionez erregeari, zenbait jeneralel lagundu zioten. Fernado VIIari absolutismo monarkikoa ezartzen. Hori de la eta, diputatu absolutistek testu hau idatzi zuten, Cadizeko legeria erabat baztertzeko. Absolutismoaren itzulerak ondorio asko ekarri zuen: zapalketak egon ziren liberalen aurka, erregeak prentsa-askatasuna ezabatu eta Inkisizioa berpiztu zuen. Egoera honek sei urte iraun zuen 1820. urtera arte, liberalek gobernua berriro eduki zuten arte.
5.- AMAIERA
Guztia kontuan hartuta, 1814.urtean idatzitako Pertsiarren manifestuan liberalisten ideien kontrajarriak diren printzipioak agertzen dira. 1814.urtetik 1820.era arte Espainian egongo zirenak.
Ane de Marcos
Testu historikoa, gertaera batekin zuzenean lotuta dagoelako, garai horretan idatzi zelako. Lehen mailako iturria.
GAIA: Politikoa, manifestua delako eta Espainiako politika nola antolatuta zegoen esaten duelako.
2.- INGURUA
EGILEA: Ditutau absolutista batzuek idatzi zuten. Haien ideologiaaren oinarriak: erregeak boperte guztiak edukitzea ( monarkia absoltua), estamenduzko gizartea eta prentsa askatasunik ez egotea ziren.
HARTZAILEA: Fernando VIIari zuzenduta dagoen manifestua da eta Cadizeko Gorteek indargabetu zituzten absolutismo monarkikoa berrezartzeko idatzi zen. Dokumentu pribatua da.
KOKAPENA ESPAZIOAN ETA DENBORAN: Manifestu hau 1814. urtean idatzi zen. Urte horretan Fernando VIIak Frantzian 6 urtetan bahituta egotetik, Espainiara itzuli zen, absolutismoa berrezartzearen proposamenarekin.
3.- ANALISIA
Testu honetan garrantzitsuak diren "hainbat hitz esaten dira". Alde batetik Cadizeko Gorteak, erregeak aholkuak jasotzeko egin zen erakundea: 1812.urteko konstituzioa, Cadizeko Gorteetan burututako konstituzio aurrekoia; eta monarkia absolutua, erregeak botere guztiak edukitzea, mugarik gabe. Haiek monarkia absolutua ezarri nahi zuten, Gorteek kontuan hartu behar zuten desegokitasunak esaten zituztela eta konstituzioa bertan behera utzi nahi zuten. Bestetik, diputatu horiek esaten zuten, erregea bahituta zegoen bitartean, ez zirela egon eginkizun kaotikoak.
4.- IRUZKINA
5.- AMAIERA
Guztia kontuan hartuta, 1814.urtean idatzitako Pertsiarren manifestuan liberalisten ideien kontrajarriak diren printzipioak agertzen dira. 1814.urtetik 1820.era arte Espainian egongo zirenak.
Ane de Marcos
lunes, 2 de noviembre de 2015
miércoles, 21 de octubre de 2015
1.TESTUAREN IRUZKINA:CADIZEKO KONSTITUZIOA
Testu hau 1812ko Konstituzioaren zati bat da. Testu historikoa da Cadizeko Gorteekin zuzenean lotuta dagoelako eta momentu berean gertatzen delako.
Testu juridiko bat da;izan ere, konstituzio bat da, gai askori buruzko legeak biltzen dituena. Baita poltikoa dela esan daiteke, politikazko gai batzuk jorratzen dituelako.
Cadizeko Gorteeetako diputatuek egin zuten. Gorte hauek probintzia guztietako pertsonak osatzen zuten ; liberalak eta erreformaren aldekoak ziren. Independentzia gerraren ondorioz potere hutsunea zegoenez, probintzia batzordeak eta geroago Gorteak deituko zituen Batzorde Zentrala sortu zen, Floridablancaren menpean. Gehienak burgesak , abokatuak, funtzionarioak militarrak eta katedratikoak ziren.
Testu hau okupatuta ez zegoen Espainiako biztanlerientzat idatzita dago. Helburua antzinako erregimena kentzea eta liberalismoa eta Frantziako ideia iraultzaileak Espainian ezartzea zen.
Konstituzio hau 1812ko martxoaren 19an egiten da Cadizen Independentzia gerra eta Josef Bonaparte tronuan zegoen bitartzean. Fernando VII.ak eta Karlos IV.ak Baionako abdikazioetan Josef Bonaparteri Espainiako tronua eman behar zioten. Egoera honek gerra eragin zuen. Momentu honetan lehen okupatutako probintzia Batzordeak sortu ziren, errege familia osoa bahituta zegoen eta.
Erregearen faltan, Batzorde Zentralak Gorteak deitu zituen (1810) eta Cadizen bildu ziren tradizio liberalaren hiria zelako, okutatuta ez zegoelako eta britainar ontzidiak babesten zuelako. Bertan Espainiako lehen konstituzioa egin zen, 1812ko konstituzio liberala ("LaPepa"). Gerra zela eta, ezin zen martxan jarri; hala ere, oso aurreratua eta progresista zenez beste konstituzio asko egiteko oinarria bezala balio izan du.
Testu honetan konstituzioan aldarrikatu diren hainbat ideia liberalak komentatzen dira. 5. eta 6. lerroan adierazten denez, herritar guztien berdintasuna aldarrikatzen da. Horretarako berdintasun juridikoa finkatzen da eta sufragio unibertsala (gizona) aldarrikatzen da.
6.,13., 14., eta 15. lerroetan esaten denez, potere banaketa (legegilea, exekutiboa, eta juridikoa) bultzatzen da. Modu honetan erregearen poterea mugatuta geratzen da monarkia parlamentario batekin. Tronua erregearen ondorengoari pasatzen jarraituko da, 12. lerroan azaltzen denez.
Erlijio katolikoa onartuko den bakarra izango da, 9. lerroan irakurri dezakegu.
Azkenik, 17. lerroan inprenta-askatasuna azaltzen da eta zentzuraren amaiera markatzen da.
Laburki esanez, konstituzio honetan liberalismoa ezartzeko erreformak bilduta geratzen dira. Inprenta askatasunari, estamenduzko pribilejioak desagertzeari, herritaren berdintasunari, sufragio unibertsalari, aginpide banaketari eta katolizismo erlijio bakarra bezala onarzteari garrantzi handia ematen zaio.
Idoia Gámiz
Testu juridiko bat da;izan ere, konstituzio bat da, gai askori buruzko legeak biltzen dituena. Baita poltikoa dela esan daiteke, politikazko gai batzuk jorratzen dituelako.
Cadizeko Gorteeetako diputatuek egin zuten. Gorte hauek probintzia guztietako pertsonak osatzen zuten ; liberalak eta erreformaren aldekoak ziren. Independentzia gerraren ondorioz potere hutsunea zegoenez, probintzia batzordeak eta geroago Gorteak deituko zituen Batzorde Zentrala sortu zen, Floridablancaren menpean. Gehienak burgesak , abokatuak, funtzionarioak militarrak eta katedratikoak ziren.
Testu hau okupatuta ez zegoen Espainiako biztanlerientzat idatzita dago. Helburua antzinako erregimena kentzea eta liberalismoa eta Frantziako ideia iraultzaileak Espainian ezartzea zen.
Konstituzio hau 1812ko martxoaren 19an egiten da Cadizen Independentzia gerra eta Josef Bonaparte tronuan zegoen bitartzean. Fernando VII.ak eta Karlos IV.ak Baionako abdikazioetan Josef Bonaparteri Espainiako tronua eman behar zioten. Egoera honek gerra eragin zuen. Momentu honetan lehen okupatutako probintzia Batzordeak sortu ziren, errege familia osoa bahituta zegoen eta.Erregearen faltan, Batzorde Zentralak Gorteak deitu zituen (1810) eta Cadizen bildu ziren tradizio liberalaren hiria zelako, okutatuta ez zegoelako eta britainar ontzidiak babesten zuelako. Bertan Espainiako lehen konstituzioa egin zen, 1812ko konstituzio liberala ("LaPepa"). Gerra zela eta, ezin zen martxan jarri; hala ere, oso aurreratua eta progresista zenez beste konstituzio asko egiteko oinarria bezala balio izan du.
Testu honetan konstituzioan aldarrikatu diren hainbat ideia liberalak komentatzen dira. 5. eta 6. lerroan adierazten denez, herritar guztien berdintasuna aldarrikatzen da. Horretarako berdintasun juridikoa finkatzen da eta sufragio unibertsala (gizona) aldarrikatzen da.
6.,13., 14., eta 15. lerroetan esaten denez, potere banaketa (legegilea, exekutiboa, eta juridikoa) bultzatzen da. Modu honetan erregearen poterea mugatuta geratzen da monarkia parlamentario batekin. Tronua erregearen ondorengoari pasatzen jarraituko da, 12. lerroan azaltzen denez.
Erlijio katolikoa onartuko den bakarra izango da, 9. lerroan irakurri dezakegu.
Azkenik, 17. lerroan inprenta-askatasuna azaltzen da eta zentzuraren amaiera markatzen da.
Laburki esanez, konstituzio honetan liberalismoa ezartzeko erreformak bilduta geratzen dira. Inprenta askatasunari, estamenduzko pribilejioak desagertzeari, herritaren berdintasunari, sufragio unibertsalari, aginpide banaketari eta katolizismo erlijio bakarra bezala onarzteari garrantzi handia ematen zaio.
Idoia Gámiz
martes, 20 de octubre de 2015
jueves, 8 de octubre de 2015
miércoles, 7 de octubre de 2015
Suscribirse a:
Entradas (Atom)